برخی از مفاهیم و مسائل علوم اجتماعی با طیف های بوگاردوس، تورستون یا لیکرت به صورت رضایت بخش سنجش نمی گردد و نیازمند آن است که با رویکرد جزی تری به شناخت مسأله پرداخت...
طیف گاتمن : ( Guttman scalc)
برخی از مفاهیم و مسائل علوم اجتماعی با طیف های بوگاردوس، تورستون یا لیکرت به صورت رضایت بخش سنجش نمی گردد و نیازمند آن است که با رویکرد جزی تری به شناخت مسأله پرداخت. لویز گاتمن و همکارانش روشی به نام (تحلیل طیف یا اسکیل انالیسی) ابداع نمودند که تا حد زیادی پاسخگوی انتقادات وارده بر طیف لیکرت بود در طیف لیکرت وقتی 2 پاسخگو دارای نمرات مساوی بوند مطمئن بودیم گرایش های یکسان است اما در طیف گاتمن با اطمینان نسبتا زیادی می توان حدس زد نمرات حاصل کدام پاسخ ها از این دو هدف این است که گویه ها با خصلت انباشته به گونه ای مرتب شوند که هم شدیدترین گرایش مثبت و هم شدیدترین گرایش منفی را بسنجد (همانندطیف بوگاردوس) و در این بین گویه های بینابین قرار می گیرد که اگر پاسخگویی به یک گویه موافق بود با گویه های بعد از آن نیز موافق باشد .
مثال: به منظور روشن شدن نحوه ی عملکرد در طیف گاتمن مثال ساده ای در خصوص سنجش گرایش مسلمانان به زرد تشتیان مطرح می گردد که دارای 5 گویه و عکس العمل 6 پاسخگو می باشد :
1- حاضرم دخترم با یک زرتشتی ازدواج کند . بلی خیر
2- زردتشت ها هم اجازه دارند به مسجد بیایند. بلی خیر
3- حاضرم با یک زردتشتی از یک ظرف مشترک آب بنوشم . بلی خیر
4- حاضرم با یک زردتشتی رابطه دوستی داشته باشم . بلی خیر
5- حاضرم با یک زردتشتی در یک محل زندگی کنم . بلی خیر
همانظور که مشخص است گویه های فوق به صورت انباشته ای است و کسی که با گویه اول موافق باشد احتمالا با بقیه گویه ها موافق است یا اگر کسی با گویه دوم موافق باشد احتمالا با گویه 3 و 4 و 5 هم موافق است
بازنمایی در طیف گاتمن : (Reproduction)
اگر بتوانیم از طریق مجموع نمرات پاسخگویان و بدون داشتن بقیه اطلاعات به عکس العملهای پاسخگویان نسبت به گویه ها پی ببریم بازنمایی درصدی خواهد بود . اما نکته مهم و در واقع ایراد اساسی طیف گاتمن آن است که همیشه بازنمایی صد در صد امکان پذیر نیست زیرا مفاهیم علوم انسانی مفاهیمی پیچیده و غیر شفاف است .
چهار تکنیک برای محاسبه بازنمایی وجود دارد که عبارتند از :
- روش مکانیکی (روش دستی)
- روش کوچکترین مربعات (که روش بسیار پیچیده ای است)
- روش توزیع فراوانی (محاسبه آن زمان بر است)
- روش کُرنل (گاتمن)
روش کرنل: برای محاسبه بازنمایی: ایده آل طیف گاتمن این است که بازنمایی طیف صد در صد باشد اما به دلیل عدم امکان انباشتگی صد در صد گویه ها این مهم امکان پذیر نیست. یعنی انتظار ما از پاسخ های پاسخگویان کاملاً انباشته می باشد اما در عمل این اتفاق نمی افتد. در چنین شرایطی می توان با شمردن تعداد خطاها و تقسیم آن بر تعداد پاسخ ها ضریب بازنمایی رامحاسبه نمود .
در تحقیقات اصلی بازنمایی مطلوب بین 85 % تا 90% تعیین شده است اما در تحقیقات مقدماتی می توان ضریب 80% را نیز مطلوب دانست .
انتقاد اساسی در طیف گاتمن این است :
که پس از تدوین گویه ها خاصیت انباشتگی کاملاً اتفاق نیافتد.
2- دوم آن است که این مقیاس بی ثباتی دارد زیرا ممکن است یک طیف تهیه شده برای یک شرایط زمانی و مکانی دیگر غیر قابل استفاده باشد
